Classical Armenian Online
Lesson 3
Todd B. Krause, John A.C. Greppin, and Jonathan Slocum
The Artashesian Dynasty
Although the Yervandunis had succeeded in securing an independent Armenia, Seleucid influence again began to assert itself when Antiochus III convinced two members of the Yervanduni family to revolt. These two, Artashes and Zareh, succeeded in overthrowing Yervanduni rule, with Artashes taking control of Greater Armenia and Zareh taking Dsopk. Antiochus, however, went too far when he tried to drive the Romans out of Macedonia and Greece. Defeated decisively at Magnesia, Antiochus was forced in 188 B.C. to cede Asia Minor and northwest Syria to the Romans. Seleucid reign was further weakened under Antiochus IV, when Jewish uprisings caused enough instability for the Parthians to gain control of Persia. At the same time Rome lured the states of Armenia, Cappadocia, Commagene, and Pontus away from the Seleucids to create a buffer between Roman holdings and the Parthians.
Upon securing his kingdom, Artashes marked its borders with boundary stones written in Aramaic. He then endeavored to extend his realm, eventually conquering regions belonging to the Medes, Caucasian Albanians, and Iberians. He was repulsed, however, by Dsopk and Lesser Armenia. Within his borders, Artashes distributed land among nobles and established a system of taxation. But the Seleucids eventually quelled the Jewish uprisings in 165 B.C. and attacked Armenia. Antiochus IV captured Artashes, reinstating his reign only under the condition that he pay tribute to the Seleucids. Seleucid power nevertheless entered swiftly into a period of decline, leaving the Arsacid ruler Mithridates I an opportunity to extend Parthian dominion throughout Mesopotamia.
Artavazd I (160 - 115 B.C.) and Tigran I (115 - 95 B.C.), the successors of Artashes, were both subject to Parthian domination, forced to pay tribute and send royal family members as hostages to the Parthian capital at Ctesiphon. When Tigran I died in 95 B.C., his son Tigran II, then a hostage at Ctesiphon, secured his freedom by giving the Parthians a portion of southeastern Armenia. Upon his return, Tigran quickly conquered Dsopk and created a unified Greater Armenia. There was now little separating Tigran's kingdom from the Romans, and so he struck up an alliance with Mithridates of Pontus. Armenia was thus protected from the Romans, and Pontus from the Parthians. This left Tigran free to expand eastward, which he did in 90 B.C. by reconquering the lands he gave to the Parthians. He then turned south to take Commagene, northern Syria, Cilicia, and Phoenicia, so that Armenia was for a brief time an empire extending from the Caspian Sea to the Mediterranean. Greek and Persian became the languages of the nobility, Persian used mainly for admistrative affairs and Greek for cultural entertainment.
The situation changed drastically with Rome's invasion of Pontus in 74 B.C. Tigran remained loyal to his alliance with Mithridates, resisting the Roman advance. In 69 B.C., Rome turned toward Tigranakert, a major city of the Armenian empire, and took it by force; this destroyed the Armenian hold on Syria and Mesopotamia. Finally Rome sent Pompey to advance on Armenia; when the Parthians simultaneously attacked from the east, Tigran struck a peace treaty with the Romans in 66 B.C. Rome allowed Tigran to maintain his rule of Armenia in order to keep this a buffer region between Roman and Parthian interests. Tigran ruled until his death in 55 B.C.
One of Tigran's sons, Artavazd II, came to the Armenian throne amidst the signs of an inevitable clash between Rome and Parthia. Initially Artavazd attempted to court the favor of Crassus, who was then in charge of the Roman forces in the area. When Crassus failed to take notice, Artavazd shifted his loyalty to the Parthians, a status sealed by the marriage of Artavazd's sister to the Parthian heir-apparent. Artavazd still tried to appear friendly to Rome when Mark Antony took command of Roman forces in the region. But when Armenia refused to commit troops to the Roman effort against the Parthians, Antony blamed Artavazd for his defeat and took the Armenian capital by force in 35 B.C. Artavazd was taken to Egypt and executed.
Artavazd's son, Artashes II, enlisted the aid of the Parthians and regained his country in 30 B.C. For the next several years rulers of the Artashesian dynasty continued to direct Armenia's loyalty back and forth between Rome and Parthia. Finally the Artashesian dynasty came to an end around 10 A.D., and Armenia fell into Roman hands.
Reading and Textual Analysis
The History of Armenia, by Faustos Buzand, is also called The Epic Histories, by Pseudo Fawstos. It covers nearly sixty years of Christian Armenia's earliest history, from ca. 330 to 387, from the late Arsacid dynasty to the partition of Armenia between Byzantium and Sasanian Iran. The author deals with the political issues of that period, and with the development of Armenian Christianity. This reading is taken from Book IV, Chapter 5.
- ապա -- conjunction; <ապա> but; then, afterwards, later -- Then
- վասն -- preposition; <վասն> because of, on account of, for the sake of -- because of
- խաղաղութեան -- noun; genitive singular of <խաղաղութիւն> peace -- of peace
- ուխտին -- noun; genitive singular of <ուխտ> agreement, covenant + demonstrative suffix; <՟ն> that, that over there, the -- the covenant
- միաբանութեան -- noun; genitive singular of <միաբանութիւն> unity -- of unity
- դաշինն -- noun; genitive singular of <դաշն> alliance, agreement, treaty + demonstrative suffix; <՟ն> that, that over there, the -- the alliance # in apposition to ուխտին
- որ -- relative pronoun; nominative singular of <որ> who, what, which -- which
- էր -- verb; 3rd singular imperfect of <եմ> I am -- was
- աշխարհին -- noun; genitive singular of <աշխարհ> land, realm + demonstrative suffix; <՟ն> that, that over there, the -- (between) the land
- Հայոց -- adjective used as substantive; genitive plural of <Հայ> Armenian -- of the Armenians
- ընդ -- preposition; <ընդ> through, along, by way of; against; during; instead of, in exchange for; with, in the company of; under -- and
- կայսերն -- noun; locative singular of <կայսր> chief, emperor + demonstrative suffix; <՟ն> that, that over there, the -- the emperor
- Յունաց -- adjective used as substantive; genitive plural of <Յոյն> Greek -- of the Greeks
- դէպ -- adjective; nominative singular of <դէպ> fitting, suitable; happening, occuring -- appropriate
- եղեւ -- verb; 3rd singular aorist of <եղանիմ> I become -- it was
- առաքել -- verb; infinitive nominative singular of <առաքեմ> I send -- to send
- անդր -- adverb; <անդր> there, to there, thither -- thither
- կազմութեամբ -- noun; instrumental singular of <կազմութիւն> arrangement, order, pomp -- pomp
- մեծաւ -- adjective; instrumental singular of <մեծ> great, big -- with great
- արքային -- noun; dative singular of <արքայ> archon, leader, king + demonstrative suffix; <՟ն> that, that over there, the -- for the king
- Հայոց -- adjective used as substantive; genitive plural of <Հայ> Armenian -- of the Armenians
- զի -- conjunction; <զի> for; that; because -- so that
- ինքնին -- emphatic pronoun; nominative singular of <ինքնին> he himself, he personally, the very one -- himself
- մեծ -- adjective; undeclined form of <մեծ> great, big -- the great
- կաթողիկոսն -- noun; nominative singular of <կաթողիկոս> catholicos + demonstrative suffix; <՟ն> that, that over there, the -- catholicos
- Հայոց -- adjective used as substantive; genitive plural of <Հայ> Armenian -- of the Armenians
- Ներսէս -- proper noun; nominative singular of <Ներսէս> Nerses -- Nerses
- եւ -- conjunction; <եւ> and; even, also, too -- and
- ի -- preposition; <ի> to, in(to), upon; at, under; from, out of, away from; from among; by, through the agency of -- of
- մեծամեծացն -- adjective used as substantive; ablative plural of <մեծամեծ> very great, grand, important + demonstrative suffix; <՟ն> that, that over there, the -- the greatest
- Հայոց -- adjective used as substantive; genitive plural of <Հայ> Armenian -- Armenians
- սատրապս -- noun; accusative plural of <սատրապ> satrap -- satraps
- տասն -- adjective; accusative plural of <տասն> ten -- ten
- ընդ -- preposition; <ընդ> through, along, by way of; against; during; instead of, in exchange for; with, in the company of; under -- ...
- նմա -- pronoun; locative singular of <նա> he, she, it -- him
- առնել -- verb; infinitive nominative singular of <առնեմ> I do, make -- to furnish
- զի -- conjunction; <զի> for; that; because -- so that
- երթիցէ -- verb; 3rd singular aorist subjunctive of <երթամ> I go, set out -- he should go
- ի -- preposition; <ի> to, in(to), upon; at, under; from, out of, away from; from among; by, through the agency of -- ...
- մէջ -- noun; locative singular of <մէջ> middle, midst -- between
- կայսերն -- noun; genitive singular of <կայսր> chief, emperor + demonstrative suffix; <՟ն> that, that over there, the -- the emperor
- եւ -- conjunction; <եւ> and; even, also, too -- and
- ի -- preposition; <ի> to, in(to), upon; at, under; from, out of, away from; from among; by, through the agency of -- ...
- մէջ -- noun; locative singular of <մէջ> middle, midst -- ...
- իւրեանց -- reflexive pronoun; genitive plural of <իւր> him-, her-, it-self -- themselves
- զուխտն -- direct object marker; <զ՟> ... + noun; accusative singular of <ուխտ> agreement, covenant + demonstrative suffix; <՟ն> that, that over there, the -- the treaty
- հաւանութեան -- noun; genitive singular of <հաւանութիւն> accord -- of accord
- եւ -- conjunction; <եւ> and; even, also, too -- and
- խաղաղութեան -- noun; genitive singular of <խաղաղութիւն> peace -- of peace
- նորոգեսցեն -- verb; 3rd plural aorist subjunctive of <նորոգեմ> repair, renew -- (and) they renew
- ապա -- conjunction; <ապա> but; then, afterwards, later -- then
- չոգան -- verb; 3rd plural aorist mediopassive of <երթամ> I go, set out -- They... set out
- գնացին -- verb; 3rd plural aorist of <գնամ> go, walk -- travelled
- հասին -- verb; 3rd plural aorist of <հասանեմ> I approach, arrive; obtain -- (and) reached
- ի -- preposition; <ի> to, in(to), upon; at, under; from, out of, away from; from among; by, through the agency of -- ...
- կայսերական -- adjective; undeclined form of <կայսերական> imperial -- imperial
- պաղատն -- noun; accusative singular of <պաղատ> palace + demonstrative suffix; <՟ն> that, that over there, the -- the... palace
- թագաւորացն -- noun; genitive plural of <թագաւոր> king -- of the kings
- Յունաց -- adjective used as substantive; genitive plural of <Յոյն> Greek -- of the Greeks
- զայնու -- preposition; <զ՟> during; for; concerning; around, about + demonstrative pronoun; instrumental singular of <այն> that, that over there -- at about that
- ժամանակաւ -- noun; instrumental singular of <ժամանակ> time -- time
- թագաւորն -- noun; nominative singular of <թագաւոր> king + demonstrative suffix; <՟ն> that, that over there, the -- the... king
- մեծ -- adjective; nominative singular of <մեծ> great, big -- great
- Յունաց -- adjective used as substantive; genitive plural of <Յոյն> Greek -- of the Greeks
- Վաղէս -- proper noun; nominative singular of <Վաղէս> Valens -- Valens
- ի -- preposition; <ի> to, in(to), upon; at, under; from, out of, away from; from among; by, through the agency of -- under
- խոտորութեան -- noun; locative singular of <խոտորութիւն> bend; deviation; straying -- the sway
- հերետիկոսութեան -- noun; genitive singular of <հերետիկոսութիւն> heresy -- of heresy
- աղանդութեանն -- noun; genitive singular of <աղանդութիւն> deception + demonstrative suffix; <՟ն> that, that over there, the -- of the... sect
- արիանոսաց -- adjective used as substantive; genitive plural of <արիանոսք> (pl.) Arians -- Arians'
- էր -- verb; 3rd singular imperfect of <եմ> I am -- was
- ի -- preposition; <ի> to, in(to), upon; at, under; from, out of, away from; from among; by, through the agency of -- in matters of
- հաւատս -- noun; locative plural of <հաւատ> belief, religion -- faith
- արդ -- adverb; <արդ> now; so, then -- Then
- իբրեւ -- conjunction; <իբրեւ> when -- when
- ետես -- verb; 3rd singular aorist of <տեսանեմ> I see -- saw
- զնոսա -- direct object marker; <զ՟> ... + pronoun; accusative plural of <նա> he, she, it -- them
- թագաւորն -- noun; nominative singular of <թագաւոր> king + demonstrative suffix; <՟ն> that, that over there, the -- the king
- զառաջինն -- preposition; <զ՟> during; for; concerning; around, about + adjective used as substantive; accusative singular of <առաջին> first + demonstrative suffix; <՟ն> that, that over there, the -- first
- մեծապայծառ -- adjective; undeclined form of <մեծապայծառ> brilliant -- marvellous
- փառօք -- noun; instrumental plural of <փառք> (pl.) glory, majesty -- with... glory
- մեծաւ -- adjective; instrumental singular of <մեծ> great, big -- (and) great
- շքով -- noun; instrumental singular of <շուք> pomp -- splendor
- մեծարեաց -- verb; 3rd singular aorist of <մեծարե> I honor, venerate -- he honored
- զնոսա -- direct object marker; <զ՟> ... + pronoun; accusative plural of <նա> he, she, it -- them
- ապա -- conjunction; <ապա> but; then, afterwards, later -- Then
- դէպ -- adjective; nominative singular of <դէպ> fitting, suitable; happening, occuring -- happened
- եղեւ -- verb; 3rd singular aorist of <եղանիմ> I become -- it
- զի -- conjunction; <զի> for; that; because -- that
- որդի -- noun; nominative singular of <որդի> son -- son
- միամօր -- noun; nominative singular of <միամաւր> only begotten, only -- the only
- կայսերն -- noun; genitive singular of <կայսր> chief, emperor + demonstrative suffix; <՟ս> this, this here, the -- of the emperor
- այն -- demonstrative pronoun; nominative singular of <այն> that, that over there -- that one
- իսկ -- conjunction; <իսկ> but, truly, and -- truly
- գտանէր -- verb; 3rd singular imperfect of <գտանեմ> I find, get, obtain -- was... considered
- նորա -- pronoun; genitive singular of <նա> he, she, it -- his
- զաւակ -- noun; nominative singular of <զաւակ> child, offspring, progeny -- progeny
- անգեալ -- verb; past participle nominative singular of <անկանիմ> I fall -- lapsed
- դնէր -- verb; 3rd singular imperfect mediopassive of <դնեմ> I put, place -- had
- յախտս -- preposition; <ի> to, in(to), upon; at, under; from, out of, away from; from among; by, through the agency of + noun; accusative plural of <ախտ> illness, disease -- into the throes # or locative
- սաստիկ -- adjective; undeclined form of <սաստիկ> severe, grievous -- a severe
- հիւանդութեան -- noun; genitive singular of <հիւանդութիւն> disease, illness -- of... illness
- ապա -- conjunction; <ապա> but; then, afterwards, later -- thereupon
- թագաւորն -- noun; nominative singular of <թագաւոր> king + demonstrative suffix; <՟ն> that, that over there, the -- the king
- վասն -- preposition; <վասն> because of, on account of, for the sake of -- On account of
- աղօթս -- noun; accusative plural of <աղաւթք> (pl.) prayers -- prayers
- առնելոյ -- verb; infinitive genitive singular of <առնեմ> I do, make -- making
- ի վերայ -- compound preposition; <ի վերայ> upon, over -- over
- մանկանն -- noun; genitive singular of <մանուկ> child + demonstrative suffix; <՟ն> that, that over there, the -- the child
- ստիպէր -- verb; 3rd singular imperfect of <ստիպեմ> I push, urge -- urged
- զսուրբ -- direct object marker; <զ՟> ... + adjective; accusative singular of <սուրբ> holy, blessed -- holy
- կաթողիկոս -- noun; accusative singular of <կաթողիկոս> catholicos -- catholicos
- Հայոց -- adjective used as substantive; genitive plural of <Հայ> Armenian -- of the Armenians
- զՆերսէս -- direct object marker; <զ՟> ... + proper noun; accusative singular of <Ներսէս> Nerses -- Nerses # the ensuing speech of Nerses is omitted -- the narrative continues with the king's reply
- եւ -- conjunction; <եւ> and; even, also, too -- And
- իբրեւ -- conjunction; <իբրեւ> when -- when
- լուաւ -- verb; 3rd singular aorist mediopassive of <լսեմ> I hear -- heard
- թագաւորն -- noun; nominative singular of <թագաւոր> king + demonstrative suffix; <՟ն> that, that over there, the -- the king
- զայս -- direct object marker; <զ՟> ... + demonstrative pronoun; accusative singular of <այս> this, this right here -- this
- ամենայն -- adjective; undeclined form of <ամենայն> all, every -- all
- զի -- conjunction; <զի> for; that; because -- for
- մինչ -- conjunction; <մինչ> until, up to, as far as; while, during -- while
- դեռ -- adverb; <դեռ> still -- still
- խօսէրն -- verb; 3rd singular imperfect mediopassive of <խաւսիմ> I say, speak + demonstrative suffix; <՟ն> that, that over there, the -- he was... speaking # a demonstrative suffix is often placed after the first accented word of a subordinate clause
- առաջի -- preposition; <առաջի> before, in front of -- before
- նորա -- pronoun; genitive singular of <նա> he, she, it -- him # referring to the king
- նա -- pronoun; nominative singular of <նա> he, she, it -- he # the king
- լուռ -- adjective; nominative singular of <լուռ> silent -- silent
- եւեթ -- adverb; <եւեթ> only, solely -- but
- կայր -- verb; 3rd singular imperfect of <կամ> I am, exist -- remained
- ոտն -- noun; accusative singular of <ոտն> foot -- foot
- զոտամբ -- preposition; <զ՟> during; for; concerning; around, about + noun; instrumental singular of <ոտն> foot -- over foot
- արկեալ -- verb; past participle nominative singular of <արկանեմ> I throw, cast, hurl -- having set
- արմուկն -- noun; accusative singular of <արմուկն> elbow -- elbow
- ի -- preposition; <ի> to, in(to), upon; at, under; from, out of, away from; from among; by, through the agency of -- on
- ծունգ -- noun; accusative singular of <ծունր> knee -- knee # oblique cases built from ծունգ
- եւ -- conjunction; <եւ> and; even, also, too -- and
- ձեռն -- noun; accusative singular of <ձեռն> hand -- hand
- ի -- preposition; <ի> to, in(to), upon; at, under; from, out of, away from; from among; by, through the agency of -- on
- ծնօտի -- noun; locative singular of <ծնաւ\տ> chin, cheek -- chin
- նստաւ -- verb; 3rd singular aorist mediopassive of <նստիմ> I sit -- he sat # the king
- այնպէս -- adverb; <այնպէս> so, thus -- thus
- մինչեւ -- adverb; <մինչեւ> until, as far as -- until
- կատարեաց -- verb; 3rd singular aorist of <կատարեմ> I complete, carry out -- he finished # referring to Nerses
- խօսեցաւ -- verb; 3rd singular aorist mediopassive of <խաւսիմ> I say, speak -- speaking
- զամենայն -- direct object marker; <զ՟> ... + adjective; undeclined form of <ամենայն> all, every -- all
- զբանս -- direct object marker; <զ՟> ... + noun; accusative plural of <բան> speech, word -- words
- իւր -- reflexive pronoun; genitive singular of <իւր> him-, her-, it-self -- his
- եւ -- conjunction; <եւ> and; even, also, too -- And
- գրէին -- verb; 3rd plural imperfect of <գրեմ> I write -- transcribed
- զայս -- direct object marker; <զ՟> ... + demonstrative pronoun; accusative singular of <այս> this, this right here -- this
- սեմիարք -- noun; nominative plural of <սեմիար> stenographer -- stenographers
- նոտարացի -- adjective; undeclined form of <նոտարացի> notarizing -- notary
- արքային -- noun; genitive singular of <արքայ> archon, leader, king + demonstrative suffix; <՟ն> that, that over there, the -- the archon's
- որք -- relative pronoun; nominative plural of <որ> who, what, which -- who
- կայինն -- verb; 3rd plural imperfect of <կամ> I am, exist + demonstrative suffix; <՟ն> that, that over there, the -- were # a demonstrative suffix is often placed after the first accented word of a subordinate clause
- առաջի -- preposition; <առաջի> before, in front of -- before
- թագաւորին -- noun; genitive singular of <թագաւոր> king + demonstrative suffix; <՟ն> that, that over there, the -- the king
- ապա -- conjunction; <ապա> but; then, afterwards, later -- Then
- մեծապէս -- adverb; <մեծապէս> greatly -- fiercely
- ի -- preposition; <ի> to, in(to), upon; at, under; from, out of, away from; from among; by, through the agency of -- into
- ցասումն -- noun; accusative singular of <ցասումն> rage, anger -- a rage
- բրդեալ -- verb; past participle nominative singular of <բրդեմ> I fall, descend -- fell
- լինէր -- verb; 3rd singular imperfect of <լինիմ> I am, exist -- ...
- թագաւորն -- noun; nominative singular of <թագաւոր> king + demonstrative suffix; <՟ն> that, that over there, the -- the king
- եւ -- conjunction; <եւ> and; even, also, too -- and
- տայր -- verb; 3rd singular imperfect of <տամ> I give; permit, let -- gave
- հրաման -- noun; accusative singular of <հրաման> command, order -- an order
- երկաթի -- noun; genitive singular of <երկաթ> iron -- iron
- կապանօք -- noun; instrumental plural of <կապանք> (pl.) chains -- with... chains
- մեծապէս -- adverb; <մեծապէս> greatly -- fast
- կապել -- verb; infinitive accusative singular of <կապեմ> I bind -- to bind
- զսուրբ -- direct object marker; <զ՟> ... + adjective; accusative singular of <սուրբ> holy, blessed -- holy
- եպիսկոպոսապետն -- noun; accusative singular of <եպիսկոպոսապետ> archbishop + demonstrative suffix; <՟ն> that, that over there, the -- the... archbishop
- Հայոց -- adjective used as substantive; genitive plural of <Հայ> Armenian -- of the Armenians
- զՆերսէս -- direct object marker; <զ՟> ... + proper noun; accusative singular of <Ներսէս> Nerses -- Nerses # the ensuing speech of Nerses is omitted -- the narrative continues with the king's reply
- եւ -- conjunction; <եւ> and; even, also, too -- and
- արկանել -- verb; infinitive accusative singular of <արկանեմ> I throw, cast, hurl -- to cast (him)
- ի -- preposition; <ի> to, in(to), upon; at, under; from, out of, away from; from among; by, through the agency of -- into
- փիւղակէ -- noun; accusative singular of <փիւղակէ> prison -- prison
Lesson Text
Ապա վասն խաղաղութեան ուխտին միաբանութեան դաշինն, որ էր աշխարհին Հայոց ընդ կայսերն Յունաց, դէպ եղեւ առաքել անդր կազմութեամբ մեծաւ արքային Հայոց։ զի ինքնին մեծ կաթողիկոսն Հայոց Ներսէս, եւ ի մեծամեծացն Հայոց սատրապս տասն ընդ նմա առնել, զի երթիցէ, ի մէջ կայսերն եւ ի մէջ իւրեանց զուխտն հաւանութեան եւ խաղաղութեան նորոգեսցեն : Ապա չոգան գնացին հասին ի կայսերական պաղատն թագաւորացն Յունաց : Զայնու ժամանակաւ թագաւորն մեծ Յունաց Վաղէս ի խոտորութեան հերետիկոսութեան աղանդութեանն արիանոսաց էր ի հաւատս : Արդ իբրեւ ետես զնոսա թագաւորն, զառաջինն մեծապայծառ փառօք մեծաւ շքով մեծարեաց զնոսա : Ապա դէպ եղեւ՝ զի որդի միամօր կայսերն, այն իսկ գտանէր նորա զաւակ, անգեալ դնէր յախտս սաստիկ հիւանդութեան։ ապա թագաւորն վասն աղօթս առնելոյ ի վերայ մանկանն ստիպէր զսուրբ կաթողիկոս Հայոց զՆերսէս : Եւ իբրեւ լուաւ թագաւորն զայս ամենայն, զի մինչ դեռ խօսէրն առաջի նորա՝ նա լուռ եւեթ կայր, ոտն զոտամբ արկեալ, արմուկն ի ծունգ եւ ձեռն ի ծնօտի՝ նստաւ այնպէս, մինչեւ կատարեաց խօսեցաւ զամենայն զբանս իւր : Եւ գրէին զայս սեմիարք նոտարացի արքային, որք կայինն առաջի թագաւորին : Ապա մեծապէս ի ցասումն բրդեալ լինէր թագաւորն, եւ տայր հրաման՝ երկաթի կապանօք մեծապէս կապել զսուրբ եպիսկոպոսապետն Հայոց զՆերսէս, եւ արկանել ի փիւղակէ :
Translation
Then, because of the covenant of peace -- the alliance of unity, which was between the realm of the Armenians and the emperor of the Greeks -- it was appropriate for the king of the Armenians to send thither with great pomp, so that the great catholicos of the Armenians, Nerses himself, -- and to furnish him ten satraps of the greatest Armenians -- so that he should go and they renew the treaty of peace and accord between the emperor and themselves. They then set out, travelled, and reached the imperial palace of the kings of the Greeks. At about that time in matters of faith the great king of the Greeks, Valens, was under the sway of heresy of the Arians' sect. Then, when the king saw them, first he honored them with marvellous glory and great splendor. Then it happened that the only son of the emperor -- that one was truly considered his progeny -- had lapsed into the throes of a severe illness. On account of making prayers over the child, the king thereupon urged Nerses the holy catholicos of the Armenians.
[Nerses continues with a discussion of the content of the orthodox faith, and makes the son's healing dependent on the Arian king's acceptance of this doctrine. The following continues with the king's reply.]
And when the king heard all this -- for, while he was still speaking before him, he remained but silent, having set foot over foot, elbow on knee, and hand on chin -- he sat thus until he finished speaking all his words. And the notary archon's stenographers who were before the king transcribed this. Then the king fell fiercely into a rage, and gave an order to bind fast with iron chains Nerses the holy archbishop of the Armenians, and to cast him into prison.
Grammar
11 Mixed Nominal Declension
11.1 Substantives with -ն in the Plural Only
These declensions are followed by both nouns and adjectives. Several nouns follow an ի- or ու-declension. Adjectives of this type display an -ր in the nominative and accusative which drops in the remaining forms. The plural forms of both nouns and adjectives display stems in -ն. The substantives may have either two or three stems within the declension. The noun քար 'stone', with stems քար-/քարին-/քարան-, illustrates the ի-declension; պառաւ 'old woman', with stems պառաւ-/պառաւուն-/պառաւան- illustrates the ու-declension. Adjective declensions are illustrated by փոքր 'small', stems փոք-/փոքուն-; and բարձր 'high', stems բարձ-/բարձուն-/բարձան-. These follow the ու-declension.
| ի-decl. | ու-decl. | ու-decl. | ու-decl. | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| T-ի, Nt + T-ն, Ht-A | T-ու, Ht + T-ն, Ht-B | T-ու, Ht + T-ն, Ht-B | T-ու, Ht + T-ն, Ht-B | |||||
| N Sg. | քար | պառաւ | փոքր | բարձր | ||||
| Ac | քար | պառաւ | փոքր | բարձր | ||||
| G | քարի | պառաւու | փոքու | բարձու | ||||
| D | քարի | պառաւու | փոքու | բարձու | ||||
| L | քարի | պառաւու | փոքու | բարձու | ||||
| Ab | քարէ | պառաւ(ու)է | փոքուէ | բարձուէ | ||||
| I | քարիւ | պառաւու | փոքու | բարձու | ||||
| N Pl. | քարինք | պառաւունք | փոքունք | բարձունք | ||||
| Ac | քարինս | պառաւունս | փոքունս | բարձունս | ||||
| G | քարանց | պառաւանց | փոքունց | բարձանց | ||||
| D | քարանց | պառաւանց | փոքունց | բարձանց | ||||
| L | քարինս | պառաւունս | փոքունս | բարձունս | ||||
| Ab | քարանց | պառաւանց | փոքունց | բարձանց | ||||
| I | քարիւք | պառաւումբք | փոքունբք | բարձումբք |
11.2 Substantives with -ն in the Singular Only
Certain nouns display -ն only in the singular forms. The plural then follows the ա-declension, sometimes the ի-declension. Nouns of this type may typically have two or three stems within the paradigm. The nouns ձեռն 'hand', stems ձեռն-/ձեռին-/ձեռ-; սերունդ 'breed, race', stems սերունդ-/սերդեան-; and ոտն 'foot', stems ոտն-/ոտին-/ոտ-, illustrate the paradigms.
| ա-decl. | ա-decl. | ի-decl. | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| T-ն, Ht-A + T-ա | T-ն, Ht-A + T-ա | T-ն, Nt-B1 + T-ա | ||||
| N Sg. | ձեռն | սերունդ | ոտն | |||
| Ac | ձեռն | սերունդ | ոտն | |||
| G | ձեռին | սերդեան | ոտին | |||
| D | ձեռին | սերդեան | ոտին | |||
| L | ձեռին | սերդեան | ոտին | |||
| Ab | ձեռանէ | սերդենէ | ոտանէ | |||
| I | ձեռամբ | սերդեամբ | ոտամբ | |||
| N Pl. | ձեռք | սերունդք | ոտք | |||
| Ac | ձեռս | սերունդս | ոտս | |||
| G | ձեռաց | սերունդաց | ոտից | |||
| D | ձեռաց | սերունդաց | ոտից | |||
| L | ձեռս | սերունդս | ոտս | |||
| Ab | ձեռաց | սերունդաց | ոտից | |||
| I | ձեռաւք | սերունդաւք | ոտիւք |
Note the singular forms Ab ձեռանէ, ոտանէ and I ձեռամբ, ոտամբ wherein ա precedes the nasal instead of ի.
11.3 Anomalous Nouns
Certain common nouns display enough peculiarity of declension that they do not fit easily within the patterns already mentioned. These are collected here. The nouns հայր 'father', քոյր 'sister', and աւր '(24-hour) day' are declined as follows.
| հայր | քոյր | աւր | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| 'father' | 'sister' | '(24-hour) day' | ||||
| T-ր, Nt-B | ||||||
| N Sg. | հայր | քոյր | աւր | |||
| Ac | հայր | քոյր | աւր | |||
| G | հաւր | քեռ | աւուր | |||
| D | հաւր | քեռ | աւուր | |||
| L | հաւր | քեռ | աւուր | |||
| Ab | հաւրէ | քեռէ | աւրէ (< աւուրէ) | |||
| I | հարբ | քերբ | աւուրբ | |||
| N Pl. | հարք | քերք | աւուրք | |||
| Ac | հարս | քերս | աւուրս | |||
| G | հարց | քերց | աւուրց | |||
| D | հարց | քերց | աւուրց | |||
| L | հարս | քերս | աւուրս | |||
| Ab | հարց | քերց | աւուրց | |||
| I | հարբք | քերբք | աւուրբք |
The nouns մայր 'mother' and եղբայր 'brother' follow the pattern of հայր.
The nouns նու 'daughter-in-law', գեւղ 'village', and տիւ 'day(light)' are declined as follows.
| նու | գեւղ | տիւ | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| 'daughter-in-law' | 'village' | 'day(light)' | ||||
| N Sg. | նու | գեւղ | տիւ | |||
| Ac | նու | գեւղ | տիւ | |||
| G | նուոյ | գեղջ | տուընջեան | |||
| D | նուոյ | գեղջ | տուընջեան | |||
| L | նու | գեղջ, գեւղ | տուընջեան | |||
| Ab | նուոյ | գեղջէ | տուընջենէ, տուէ | |||
| I | նուով, նուավ | գիւղիւ | տուըջեամբ | |||
| N Pl. | նու(ան)ք | գեւղք | տիւք | |||
| Ac | նու(ան)ս | գեւղս | տիւս | |||
| G | նուա(ն)ց | գիւղից | - | |||
| D | նուա(ն)ց | գիւղից | - | |||
| L | նու(ան)ս | գեւղս | - | |||
| Ab | նուա(ն)ց | գիւղից | - | |||
| I | նուաւք | գիւղիւք | - |
Below are the paradigms of the nouns այր 'man, husband', կին 'woman, wife', տէր 'lord', տիկին 'lady'. Note that տէր is a contracted form of te(y)-ayr or ti-ayr and thus parallels տիկին in construction.
| այր | կին | տէր | տիկին | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 'man' | 'woman' | 'lord' | 'lady' | |||||
| N Sg. | այր | կին | տէր | տիկին | ||||
| Ac | այր | կին | տէր | տիկին | ||||
| G | առն | կնոջ | տեառն | տիկնոջ | ||||
| D | առն | կնոջ | տեառն | տիկնոջ | ||||
| L | առն | կնոջ | տեառն | տիկնոջ | ||||
| Ab | առնէ | կնոջէ | տեառնէ | տիկնոջէ | ||||
| I | արամբ | կանամբ, կնաւ | տերամբ | տիկնամբ | ||||
| N Pl. | արք | կանաձք | տեարք | տիկնայք | ||||
| Ac | արս | կանաձս | տեարս | տիկնայս | ||||
| G | արանց | կանանց | տերանց | տիկնանց | ||||
| D | արանց | կանանց | տերանց | տիկնանց | ||||
| L | արս | կանաձս | տեարս | տիկնայս | ||||
| Ab | արանց | կանանց | տերանց | տիկնանց | ||||
| I | արամբք | կանամբք | տերամբք | տիկնամբք |
The two nouns ակն and ունկն require special attention because of the fact that their meanings change depending on what form their plurals take. Specifically, ակն may have three separate meanings: (1) 'eye', (2) 'source', (3) 'gem'. In the plural, each meaning is associated with a distinct stem. All three meanings, however, are associated with the same forms in the singular. Thus ակն has the following declension.
| Sg. | Pl. (1) 'eye' | Pl. (2) 'source' | Pl. (3) 'gem' | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| N | ակն | աչք | ակունք | ականք | ||||
| Ac | ակն | աչս | ակունս | ականս | ||||
| G | ական | աչաց | ականց | ականոց | ||||
| D | ական | աչաց | ականց | ականոց | ||||
| L | ական | աչս | ակունս | ականս | ||||
| Ab | ակ(ա)նէ | աչաց | ականց | ականոց | ||||
| I | ակամբ | աչաւք | ակամբք | ականովք |
A similar situation obtains for the noun ունկն. This noun has a twofold semantic split in the plural: (1) 'ear', (2) 'handle'. The declension is as follows.
| Sg. | Pl. (1) 'ear' | Pl. (2) 'handle' | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| N | ունկն | ականջք | ունկունք | |||
| Ac | ունկն | ականջս | ունկունս | |||
| G | ունկան | ականջաց | ունկանց | |||
| D | ունկան | ականջաց | ունկանց | |||
| L | ունկան | ականջս | ունկունս | |||
| Ab | ունկ(ա)նէ | ականջաց | ունկանց | |||
| I | ունկամբ | ականջաւք | ունկամբք |
12 Personal Pronouns and Possessives
12.1 Personal Pronouns
The personal pronouns ես 'I' and դու 'thou' are the only substantives in Classical Armenian whose nominative and accusative forms differ. Their declensions are as follows.
| ես | դու | |||
|---|---|---|---|---|
| 'I' | 'thou' | |||
| N Sg. | ես | դու | ||
| Ac | իս | քեզ | ||
| G | իմ | քո | ||
| D | իմձ | քեզ | ||
| L | իս | քեզ | ||
| Ab | ինէն, ինձէն | քէն, քեզէն | ||
| I | ինեւ | քեւ | ||
| N Pl. | մեք | դուք | ||
| Ac | մեզ | ձեզ | ||
| G | մեր | ձեր | ||
| D | մեզ | ձեզ | ||
| L | մեզ | ձեզ | ||
| Ab | մէնջ, մեզէն | ձէնջ, ձեզէն | ||
| I | մեւք | ձեւք |
The secondary ablative forms may be used in an intensive role. When used as intensives, these ablative forms need not be in the same case as the pronoun which they emphasize. They do, however, agree in number. For example:
- որպէս եւ դուք իսկ ձեզէն վկայեցէք 'as you yourselves have borne witness';
- ես ինձէն գիտեմ 'I myself know'.
12.2 Reflexive and Intensive Pronouns
For the third person Classical Armenian has a separate reflexive pronoun իւր '-self, -selves'. The pronoun ինքն '-self, -selves' may be used as a reflexive for all of the first, second, and third persons. These are comparable to Latin se and ipse respectively. ինքն may be used in an intensive sense; there is an emphatic form ինքնին, derived by adding the suffix -ին. In addition to these pronouns, the noun անձն 'person, self' may be used in a reflexive role. The paradigms for իւր, ինքն, and անձն are as follows.
| իւր | ինքն | անձն | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| refl. pron. | refl./intens. pron. | refl. noun | ||||
| N Sg. | - | ինքն | անձն | |||
| Ac | - | ինքն | անձն | |||
| G | իւր | ինքեան | անձին | |||
| D | իւր | ինքեան | անձին | |||
| L | իւր | ինքեան | անձին | |||
| Ab | իւրմէ | ինքենէ | անձնէ | |||
| I | իւրեւ, իւրեաւ, իւրեամբ | ինքեամբ | անձամբ | |||
| N Pl. | - | ինքեանք | անձինք | |||
| Ac | իւրեանս | ինքեանս | անձինս | |||
| G | իւրեանց | ինքեանց | անձանց | |||
| D | իւրեանց | ինքեանց | անձանց | |||
| L | իւրեանս | ինքեանս | անձինս | |||
| Ab | իւրեանց | ինքեանց | անձանց | |||
| I | իւրեամբք | ինքեամբք | անձամբք |
Note the genitive of իւր may be used with participles as the subject, e.g. զոր իւր չէր գործեալ '(the sins) which he had not committed'. The subject of the relative clause is the same as that of the main clause.
The reflexive ինքն is found in the phrase այս ինքն 'that is, really'.
The noun անձն is often found with a possessive pronoun or adjective: յայտնեաց զանձն իւր 'he revealed himself'; but this is not always the situation: ոչ ունիք կեանս յանձինս 'you do not have life in yourselves'.
12.3 Possessive Pronouns and Adjectives
The possessive pronouns are supplied by the genitive case of the corresponding personal pronouns, իմ 'mine, of me'; քո 'thine, of you'; նորա 'his, of him; her, of her; its, of it'; իւր 'of him-, her-, it-self' (reflexive); մեր 'of us'; ձեզ 'of you'; նոցա 'of them'; իւրեանց 'of themselves' (reflexive). These then form the basis for a series of possessive adjectives, whose declensions follow.
| իմ | քո | նորա | իւր | մեր | ձեր | նոցա | [իւրեանց] | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 'my' | 'thy' | 'his' | 'his'(refl.) | 'our' | 'your' (pl.) | 'their' | 'their' (refl.) | |||||||||
| N Sg. | իմ | քո | նորա | իւր | մեր | ձեր | նոցա | [իւրեանց] | ||||||||
| Ac | իմ | քո | նորա | իւր | մեր | ձեր | նոցա | |||||||||
| G | իմոյ | քոյոյ, քոյ | նորայոյ | իւրոյ | մերոյ | ձերոյ | նոցայոյ | |||||||||
| D | իմում | քում | նորայում | իւրում | մերում | ձերում | նոցայում | |||||||||
| L | իմում | քում | նորայում | իւրում | մերում | ձերում | նոցայում | |||||||||
| Ab | իմմէ | քումէ | նորայոյ | իւրմէ | մերմէ | ձերմէ | նոցայոյ | |||||||||
| I | իմով | քուով | նորայով | իւրով | մերով | ձերով | նոցայով | |||||||||
| N Pl. | իմք | քոյք | նորայք | իւր | մերք | ձերք | նոցայք | [իւրեանց] | ||||||||
| Ac | իմս | քոյս | նորայս | իւր | մերս | ձերս | նոցայս | |||||||||
| G | իմոց | քոյոց, քոց | նորայոց, նորայից | իւրոց | մերոց | ձերոց | նոցայոց, նոցայից | |||||||||
| D | իմոց | քոյոց | նորայոց, նորայից | իւրոց | մերոց | ձերոց | նոցայոց, նոցայից | |||||||||
| L | իմս | քոյս | նորայս | իւրում | մերս | ձերս | նոցայս | |||||||||
| Ab | իմոց | քոյոց | նորայոց, նորայից | իւրոց | մերոց | ձերոց | նոցայոց, նոցայից | |||||||||
| I | իմովք | քոյովք | նորայովք, նորայիւք | իւրովք | մերովք | ձերովք | նոցայովք, նոցայիւք |
Note that the NAcL Pl. forms of իւր are the same as the singular. The expected forms իւրք and իւրս are found instead as substantives: յիւրս եկն եւ իւրքն զնա ոչ ընկալան 'he came to his own and his own did not receive him.'
Examples are ձեռամբ իւրով 'with his own hand', ես ոչ ինչ յանձնէ իմմէ խաւսիմ 'I say nothing by myself.' Nouns found in the plural with singular meanings often take singular possessive adjectives: ձաւրէնս քում 'in thy law'.
13 Verbal Classification and Anomalous Verbs
13.1 Present-Aorist Classification
One may classify verbs according to how a given present type leads regularly to a given aorist type. Such a classification scheme is given below.
(i) Regular verb classes with -Vց- aorist:
| Type | Present | Aor. stem | Example Present | Aorist | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| (A) | -եմ (primary) | -աց-ի | ասեմ 'I say' | ասացի | ||||
| գիտեմ 'I know' | գիտացի | |||||||
| կարեմ 'I can' | կարացի | |||||||
| -եմ (denominative) | -եց-ի | գործեմ 'I make' | գործեցի | |||||
| փորձեմ 'I tempt' | փորձեցի | |||||||
| բնակեմ 'I dwell' | բնակեցի | |||||||
| (B) | -իմ (denominative) | -եց-այ | գործիմ 'I am made' | գործեցայ | ||||
| նմանիմ 'I resemble' | նմանեցայ | |||||||
| համարիմ 'I regard' | համարեցայ | |||||||
| (C) | -ամ | -աց-ի | աղամ 'I grind' | աղացի | ||||
| գնամ 'I go' | գնացի | |||||||
| հաւատամ 'I believe' | հաւատացի | |||||||
| -ամ | -աց-այ | աղամ 'I am made' | աղացայ | |||||
| գթամ 'I pity' | գթացայ | |||||||
| յուսամ 'I hope' | յուսացայ | |||||||
| (D) | -անամ | -աց-ի / -այ | լուանամ 'I wash' | լուացի | ||||
| լուանամ 'I wash myself' | լուացայ | |||||||
| արբենամ 'I get drunk' (< *arbi-anam) | արբեցայ (< *arbi-acʿay) | |||||||
| -անամ | -աց-այ | իմանամ 'I understand' | իմացայ | |||||
| ընթանամ 'I run' | ընթացայ | |||||||
| մոռանամ 'I forget' | մոռացայ | |||||||
(ii) Regular verb classes with root aorist:
| Type | Present | Aor. stem | Example Present | Aorist | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| (E1) | -եմ (primary) | root | բերեմ 'I carry' | բերի | ||||
| ածեմ 'I bring' | ածի | |||||||
| հանեմ 'I draw' | հանի | |||||||
| (E2) | -իմ (primary) | root | նստիմ 'I sit' | նստայ | ||||
| (E3) | -ում | root | արգելում 'I hinder' | արգելի | ||||
| թողում 'I let, remit' | թողի | |||||||
| հեղում 'I pour' | հեղի | |||||||
| (F) | -անեմ | root | բեկանեմ 'I break' | բեկի | ||||
| տեսանեմ 'I see' | տեսի | |||||||
| լքանեմ 'I leave' | լքի (3 Sg. ելիք) | |||||||
| (G) | -անիմ | root | անկանիմ 'I fall' | անկայ | ||||
| տեսանիմ 'I am seen' | տեսայ | |||||||
| ուսանիմ 'I learn' | ուսայ | |||||||
| (H) | -(ն)չիմ | -եայ | հանգչիմ 'I rest' | հանգեայ | ||||
| փախչիմ 'I flee' | փախեայ | |||||||
| մարտնչիմ 'I fight' | մարտեայ | |||||||
| (I) | -նամ | root | դառնամ 'I (re)turn' (< *darj-nam) | դարձայ | ||||
| բառնամ 'I raise' (< *barj-nam) | բարձի | |||||||
(iii) Verbs classes with root or -ց- aorists:
| Type | Present | Aor. stem | Example Present | Aorist | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| (J1) | -C-նում | root | առնում 'I take' | առի | ||||
| ջերնում 'I warm' | ջեռայ | |||||||
| (J2) | -V-նում | root | երդնում 'I swear' (< *erdu-num) | երդուայ | ||||
| այտնում 'I swell' (< *ayti-num) | այտեայ (< *ayti-ay) | |||||||
| քաղցնում 'I hunger' (< *kʿałcʿi-num) | քաղցեայ (< *kʿałcʿi-ay) | |||||||
| (J3) | -V-նում | -ց-ի / -այ | զգենում 'I clothe myself' | զգեցայ | ||||
| լնում 'I fill' | լցի (< *li-cʿi, cf. 3 Sg. ելից) | |||||||
| ընկենում 'I throw' | ընկեցի (NB. 3 Sg. ընկէց instead of *ընկեաց) |
13.2 Anomalous and Suppletive Verbs
Although most verbs obey the above-outlined categories regarding present and aorist classification, there are some verbs that depart from the regular formations. The most notable among these anomalous verbs are collected here. In this section, suppletion is treated as an extreme form of irregularity. The irregularities are broken down into three major categories and examples listed under each.
(a) Irregular stem contrast without inflectional peculiarities
Verbs in this category inflect normally, though the present/aorist stem contrast does not fall into the patterns above.
| Present | Aorist | |||
|---|---|---|---|---|
| հարկանեմ 'I strike' | հարի | |||
| յանցանեմ 'I trespass' | յանցեայ | |||
| բառնամ 'I raise' | բարձի | |||
| դառնամ 'I (re)turn' | դարձայ | |||
| ճանաչեմ (< *canačʿem) 'I know' | ծանեայ | |||
| ըմպեմ 'I drink' | արբի | |||
| ունիմ 'I take hold, have' | կալայ |
(b) Irregular stem contrast with peculiar forms in the imperative and/or aorist subjunctive
| Present | Aorist | Aor. Subj. | Imperative | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| առնեմ 'I do, make' | արարի | արարից, արասցես, ... | Sg. արա | |||||
| տանիմ 'I carry' | տարայ | - | տար, տարայք | |||||
| յառնեմ 'I rise' | յարեայ | - | արի, արիք | |||||
| երթամ 'I go' | չոգայ | երթայց, երթիցես, ... | - | |||||
| մեղանչեմ 'I sin' | մեղայ | մաղայց, մեղիցես, ... | - | |||||
| լսեմ 'I hear' | լուայ | լուայց, լուիցես, ... | լուր, լուարուք | |||||
| ուտեմ 'I eat' | կերայ (3 Sg. եկեր, կերաւ) | կերայց, կերիցես, ... | կեր, կերայք |
(c) Irregular inflection in the aorist group generally
| Present | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| գամ 'I come' | տամ 'I give' | դնեմ 'I put' | լինիմ 'I become' | |||||
| Aor. Ind. | ||||||||
| 1 Sg. | եկի | ետու | եդի | եղէ | ||||
| 2 | եկիր | ետուր | եդիր | եղեր | ||||
| 3 | եկն | ետ | եդ | եղեւ | ||||
| 1 Pl. | եկաք | տուաք | եդաք | եղեաք | ||||
| 2 | եկիք | ետուք | եդիք | եղէք | ||||
| 3 | եկին | ետում | եդին | եղեն | ||||
| Aor. Subj. | ||||||||
| 1 Sg. | եկից | տաց | եդից | եղեց | ||||
| 2 | եկե(ս)ցես | տացես | դիցես | լիցիս (եղիցիս) | ||||
| 3 | եկե(ս)ցէ | տացէ | դիցէ | լիցի (եղիցի) | ||||
| etc. | ||||||||
| Imperative | ||||||||
| 2 Sg. | եկ | տուր | դիր | լեր (եղիջիր) | ||||
| 2 Pl. | եկայք | տուք | դիք | լերուք (եղերուք) | ||||
| Participle | ||||||||
| N A Sg. | եկեալ | տուեալ | եդեալ | լեալ (եղեալ) |
The conjugation of լինիմ parallels that of դնեմ. The augmented forms եղիցիս, եղիցի, etc. are later developments which eventually gave rise to a new present form եղանիմ.
The aorist subjunctive and aorist imperative forms of եմ 'I am' are supplied by the forms լիցիս, etc. and լեր, լերուք of the verb լինիմ 'I become'.
14 The Passive Voice
14.1 Passive Voice in the Present System
In Classical Armenian transitive verbs occur in both active and passive contructions. The distinction between active and passive, however, is not universally distinguished through morphology. That is to say, the contrast between active forms and passive forms does not hold throughout the Classical Armenian verbal system. In the present indicative, verbs of the ե-conjugation may form a passive by changing the stem vowel from ե to ի, e.g. վարեմ 'I lead' vs. վարիմ 'I am led'; ճանաչեմ զիմսն եւ ճանաչիմ յիմոցն 'I know my own and I am known by my own'. This distinction is in keeping with the distribution of verbs between the ե- and ի-conjugations, since most of the verbs in the ե-conjugation are transitive, most in the ի-conjugation intransitive. The ե-/ի- manner of active/passive contrast has been extended to the prohibitive and to the present subjunctive. Thus one finds the following contrast pattern.
| Active | Passive | |||
|---|---|---|---|---|
| Pres. Indic. | վարեմ, -ես, -է, ... 'I lead' | վարիմ, -իս, -ի, ... 'I am led, I behave' | ||
| Prohibitive | մի վարեր, -էք 'do not lead' | մի վարիր, -իք 'do not behave' | ||
| Pres. Subj. | վարիցեմ, -ես, -է, ... 'I shall lead' | վարիցիմ, -իս, -ի, ... 'I shall be led, I shall behave' |
Such distinction is lost in the imperfect: since ե-conjugation verbs follow the same imperfect paradigm as ի-conjugation verbs, the distinction between active and passive is lost in this tense. Thus the active վարեմ 'I lead' and the passive վարիմ 'I am led' both have imperfect վարեի, -եիր, -էր, ... 'I was leading, I was being led'. Compare պատմեին զբանն Աստուածոյ 'they proclaimed the word of God' and պատմեին բանքս այսոքիկ 'all these things were told'.
Verbs of the ա- and ու-conjugations, and verbs which are inherently of the ի-conjugation, do not form passives by such vowel substitution. These verbs make no formal distinction between active and passive throughout the entire present system:
| Active Meaning | Passive Meaning | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Present | ||||||
| համարիմ | 'I regard' | 'I am regarded' | ||||
| բանամ | 'I open' | 'I am opened' | ||||
| արգելում | 'I hinder' | 'I am hindered' | ||||
| Imperfect | ||||||
| բանայի | 'I was opening' | 'I was being opened' | ||||
| արգելուի | 'I was hindering' | 'I was being hindered' | ||||
| Subjunctive | ||||||
| համարիցիմ | 'I shall regard' | 'I shall be regarded' | ||||
| արգելուցում | 'I shall hinder' | 'I shall be hindered' |
14.2 The Aorist System and Mediopassive
The aorist system maintains a morphological distinction between active and passive. Regular alternation of endings displays the voice contrast:
| Present | Aor. Active | Aor. Passive | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Indicative | ||||||
| փորձեմ 'I tempt' | փորձեցի 'I tempted' | փորձեցայ 'I was tempted' | ||||
| պատմեմ 'I tell' | պատմեցին 'they told' | պատմեցան '(things) were told' | ||||
| արգելում 'I hinder' | արգել 'he hindered' | արգելաւ 'he was hindered' | ||||
| Subjunctive | ||||||
| փորձիցեմ 'I shall tempt' | փորձեցից 'I shall tempt' | փորձեցայց 'I shall be tempte' | ||||
| արգելիցում 'I shall hinder' | արգելցեն 'they will hinder' | արգելցին 'they will be hindered' | ||||
| Imperative | ||||||
| (մի) մրկտեր '(don't) baptize' | մրկտեա 'baptize' | մրկտեաց 'be baptized' | ||||
| (մի) լուանայք '(don't) wash, (don't) wash yourselves' | լուացէք 'wash' | լուացարուք 'wash yourselves' |
There are, however, forms which are the same in both active and passive. Such forms are the aorist indicative first person plural, e.g. փորձեցաք 'we tempted, we were tempted'; the aorist subjunctive first person plural, e.g. արգելցուք 'we shall hinder, we shall be hindered' and second person plural, e.g. փորձեսջիք 'you will tempt, you will be tempted'.
Some transitive verbs are found only with passive forms in the aorist system. These forms are therefore ambiguous when taken out of context; they may have active meaning and take an object, or have true passive (and therefore intransitive) meaning. For this reason, the term mediopassive is often used instead of 'passive' to describe the non-active forms of aorist conjugation. Verbs which are so found with only mediopassive endings in the aorist typically have presents in -իմ, -անամ, and -նում. Below are examples of some verbs that distinguish active and passive forms in the aorist, and some that have only mediopassive forms.
| Present | Aorist Active | Aor. Mediopassive | Aor. Passive | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| բանամ 'I open/am opened' | բացի 'I opened' | բացայ 'I was opened' | ||||||
| արգելում 'I hinder/am hindered' | արգելի 'I hindered' | արգելայ 'I was hindered' | ||||||
| համարիմ 'I regard/am regarded' | համարեցայ 'I regarded/was regarded' | |||||||
| մոռանամ 'I forget/am forgotten' | մոռացայ 'I forgot/was forgotten' | |||||||
| ընթեռնու 'he reads/(something) is read' | ընթերցաւ 'he read/(something) was read' |
14.3 General Notes on Passive Usage
The active/passive contrast is not morphologically distinguished in non-finite verb forms, i.e. the infinitive, verbal adjectives, participle. These forms may have either active or passive meaning, determined by context: փորձեալ ի Սատանայէ 'tempted by Satan'; հանեալ զնա 'having drawn him'.
When morphology does not distinguish voice contrast, ambiguity is often avoided by one of two means: (1) stem substitution, e.g. հեղու 'he pours' vs. հեղանի '(something) is poured'; (2) compound tenses, e.g. բերեալ լինեի, լինեիր, լինէր, ... 'I was being carried' vs. բերեի, բերեիր, բերէր, ... 'I was carrying/was being carried'.
In passive statements, agents of the action are treated differently depending on whether they be animate or inanimate. When the agent is a
- person, it is signified by the preposition ի + Ablative;
- thing, it is placed in the Instrumental.
For example, մրկտեին ի նմանէ 'they were baptized by him'; ահիւ մեծաւ տագնապեին 'they were struck with fear'.
15 Negation
The particle ոչ is used to negate declarative and interrogative statements. The particle մի is used in negative wishes, requests, commands and final clauses. The particle ոչ, when placed just before the verb, is shortened to չ- and written together with the verb: չէ 'he is not'; չտեսանեին 'they did not see'.
